Met het programma ‘Kinderen in Armoede Zien’ was POM in 2018 een van de eerste organisaties die aandacht voor dit belangrijke thema vroeg. Kinderen die in armoede opgroeien ervaren meer stress. Deze mate van stress kan negatieve invloed hebben op hun (brede) ontwikkeling. Met het project ‘Kinderen in Armoede Zien’ hebben twee zelfstandige adviseurs onder de vlag van POM het armoedevraagstuk geagendeerd in teams van basisscholen, schoolmaatschappelijk werkers enz. Met name de aanjaagfunctie was een belangrijke factor. Met de ontwikkelde Toolkit kan het werkveld hier zelf inmiddels mee verder. Zo zijn de afgelopen vijf jaar veel organisaties met het signaleren van kinderarmoede aan de slag gegaan. Nu hebben we toch besloten de Toolkit offline te halen. Initiatiefnemer Jeanne van Berkel, zelfstandig adviseur, legt uit waarom.
Armoede beperkt kinderen
“In 2017 was opgroeien in armoede een van de thema’s tijdens een brainstormsessie bij POM. Tegelijkertijd bracht de landelijke Kinderombudsman het rapport ‘Alle kinderen kansrijk’ uit. Dat maakt inzichtelijk dat kinderen die opgroeien in armoede beperkt worden in hun ontwikkeling, het armoedebeleid onvoldoende aansluit bij wat deze kinderen echt nodig hebben én dat er een grote opgave ligt om de schulddienstverlening en het onderwijs samen te laten werken. Dat was voor Marjanne van Esveld en mij reden om ons vanuit preventie hard te maken voor dit onderwerp.”
Toolkit als eindproduct
“Ons doel was om met ‘Kinderen in armoede zien’ het (basis)onderwijs handvatten te geven om kinderarmoede te signaleren en daarop in te spelen,” vervolgt Jeanne. Met financiële ondersteuning van Stichting Kinderpostzegels Nederland en onder de organisatorische vleugels van POM hebben Jeanne en Marjanne gesprekken gevoerd met een aantal sleutelfiguren om zicht te krijgen op de opgaven waar ze zich voor gesteld zien. Met die input ontwikkelden ze een projectaanvraag waarvan de gratis Toolkit met praktische handvatten om armoede te signaleren en aan te pakken het eindproduct is. Jeanne: “Zo geven we power aan schoolteams, intern begeleiders, schoolmaatschappelijk werk en wijkteams om met elkaar het gesprek aan te gaan en gezamenlijk actie te ondernemen. We presenteerden de Toolkit in een aantal workshops, zodat het programma zich als een olievlek kon verspreiden. De afgelopen vijf jaar is de Toolkit 234 keer gedownload.”
Actueler materiaal
Ondanks dit succes is besloten de Toolkit offline te halen. Jeanne licht toe waarom: “Inmiddels is opgroeien in armoede een belangrijk speerpunt geworden in landelijk en gemeentelijk beleid. Er wordt steeds vaker een relatie gelegd tussen armoede en de ontwikkeling van kinderen. Duidelijk is dat armoede een stressfactor is die de ontwikkelingskansen van kinderen negatief kan beïnvloeden. Zowel op gemeentelijke als landelijk niveau is er een agenda kinderarmoede gerealiseerd (zie Alliantie Kinderarmoede)”.
“Sinds augustus 2024 is er een subsidieregeling waarmee achterstands- of doelgroepscholen in het basis- en middelbaar onderwijs een brugfunctionaris kunnen aanstellen. Het thema armoede is, mede door corona, steeds meer genormaliseerd. We zien dat in deze nieuwe situatie veel nieuw materiaal is ontwikkeld, dat beter aansluit op de huidige praktijk. Ons project ‘Kinderen in Armoede Zien’ heeft een belangrijke aanjaagfunctie gehad, maar nu er beter en actueler materiaal is, is het onze verantwoordelijkheid om daarnaar te verwijzen en de Toolkit te verwijderen.”
Er is inmiddels veel actueel materiaal over kinderarmoede beschikbaar, zoals:
- Gereedschapskist armoede | Hogeschool Rotterdam, een vijfluik aan handreikingen en bijbehorende materialen om kinderarmoede te signaleren en aan te pakken voor jeugdprofessionals. Per sector (van voorschoolse opvang (kinderopvang) tot en met het mbo), waarbij de basis voor elke sector gelijk is zodat samenwerken gestimuleerd wordt. De basis is ‘SOS bij kinderarmoede’: Signaleren, Ondersteunen en Stimuleren.
- Infographic | Augeo Foundation, die inzichtelijk maakt wat armoede precies is, hoe je armoede kan herkennen, en wat de gevolgen kunnen zijn voor ouders en kinderen. Opgroeien in armoede kan meer risico geven op ontwikkelingsproblemen. Vooral wanneer de armoede langdurig is en samengaat met andere risicofactoren (bijvoorbeeld als ouders gescheiden zijn of ziek zijn). Een paar mogelijke gevolgen voor kinderen: sociaal isolement en uitsluiting; meer kans op hechtingsproblematiek en ontwikkelingsproblemen; een gebrek aan zekerheid en toekomstperspectief.
- Hoe maak je armoedebeleid op school? | Nederlands Jeugdinstituut
- 1 op de 4 basisschoolleerlingen gestrest door thuissituatie | Jeugdeducatiefonds, resultaten van periodiek onderzoek naar de invloed van stress thuis op de ontwikkeling van kinderen
- Werkboek-Challenge-Armoede | Movisie
- https://www.socialevraagstukken.nl/recensie/schaarste-hoe-gebrek-aan-tijd-en-geld-ons-gedrag-bepalen/
- Boek Stress-sensitief werken in het sociaal domein, Jungmann, Nadja
Eigen normen loslaten
Jeanne heeft veel ervaring opgedaan met het onderwerp kinderarmoede. Wat zijn haar lessons learned? Enthousiast vertelt ze: “Het lastigste bij dit onderwerp is het loslaten van je eigen normen. Jouw norm is niet die van de ander! Uit jouw lichaamstaal en non-verbale communicatie voelen ouders of je écht begrip hebt, echt vanuit hun leefwereld wilt denken en reageren. En samenwerking zoeken met andere organisaties is essentieel. Zoek elkaar op en kijk naar haakjes die laten zien dat armoede aan de orde is: wonen, vrijetijdsbesteding, voeding, vervoer, keuze middelbare school enz. Hoe eerder je signaleert hoe meer je de potentiële negatieve gevolgen voor de kinderen kan verzachten door b.v. Stichting Leergeld of de schuldhulpverlening in te schakelen.”
Meer weten?
Vanaf 31 december 2024 is de Toolkit niet meer te downloaden. Wil je toch nog graag over het materiaal beschikken, download de Toolkit dan op tijd. Wil je meer informatie of bijvoorbeeld een workshop op maat voor jouw team, neem dan contact op met Jeanne via jeanne@jeannevanberkel.nl.