Op een zonnige wintermorgen blikken Machteld Dutman, Hanneke Ritmeester en Geraldien Blokland aan Machtelds keukentafel terug op het ontstaan van Preventief op Maat (POM). Met z’n drieën stonden ze aan de wieg van deze landelijke stichting voor preventieve opvoedingsondersteuning.
Spel aan Huis in zwaar weer
“In 2013 dreigde Spel aan Huis, een laagdrempelig programma voor spelstimulering en opvoedondersteuning, door een koerswisseling in het beleid landelijk uit beeld te verdwijnen. Spel aan Huis wordt uitgevoerd door verschillende lokale organisaties, Annemarie en Bert van Kooij, grondleggers van het programma in Gouda, gingen op zoek naar een organisatie die de landelijke ondersteuning en kwaliteitsbewaking op zich wilde nemen,” vertelt Machteld. “Als voormalig directeur van JSO en pleitbezorger voor preventie zochten ze daarvoor contact met mij.” Geraldien vult aan: “ik was toen samen met spelexpert Wilna van den Heuvel bezig met de afronding van de methodiekbeschrijving. Dat was mogelijk dankzij een subsidie van de stichting Kinderpostzegels die het programma een warm hart toedraagt. Met de vernieuwde methodiek hoopten we de eenheid en kwaliteit van uitvoering te bevorderen. We zagen de noodzaak van een centraal aanspreekpunt. Het leek ons een groot gemis als Spel aan Huis landelijk van de radar zou verdwijnen. Machteld en ik zeiden direct tegen elkaar: als geen enkele club het eigenaarschap op zich wil nemen, dan doen we het zelf maar.”
POM in de steigers
En zo ontstond de stichting Preventief op Maat met Machteld, Hanneke en Bert als bestuursleden van het eerste uur. Machteld en Bert zorgden voor het startkapitaal. Hanneke: “Kinderpostzegels bleek opnieuw bereid om een financiële injectie te geven, ditmaal voor een centraal coördinatiepunt. Hiermee konden we een landelijke ondersteuningsstructuur opzetten. Kinderpostzegels had de doorontwikkeling van de methodiek gesubsidieerd en vond het, net als wij, belangrijk om de kwaliteitsbewaking daarvan overeind te houden.”
Een belangrijke mijlpaal was het toen Spel aan Huis een jaar later als goed onderbouwde interventie werd erkend en opgenomen in de Databank effectieve interventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). We hadden de wind mee: bewezen kwaliteit was voor gemeenten belangrijk. Met die erkenning kreeg het coördinatiepunt vaste grond onder de voeten en werd de band met de lokale uitvoerders van Spel aan Huis versterkt. In de jaren die volgden, deden zich weer nieuwe uitdagingen voor en groeide POM geleidelijk door tot een club van tien bevlogen bestuurders.
Visie en daadkracht
Dankzij POM stond Spel aan Huis landelijk weer op de rails. Er was een kwaliteitsslag gemaakt en toekomstperspectief en ruimte geschapen om nieuwe initiatieven te ondersteunen. Dat smaakte naar meer. Machteld vervolgt: “We signaleerden dat ook andere programma’s eenzelfde lot beschoren was en stuurloos dreigden te raken. Programma’s van kwaliteit waar jarenlang tot volle tevredenheid mee was gewerkt, die voor ouders het verschil konden maken. Die kennis en ervaring konden we niet verloren laten gaan. We richten een Comité van Aanbeveling[1] op met een aantal belangrijke pleitbezorgers op het gebied van preventie. Met hen hield het bestuur van POM discussiebijeenkomsten, waarin we onze visie en taakstelling in de preventieve opvoedingsondersteuning formuleerden. Dat hielp bij de keuze welke activiteiten we wilden oppakken. Bijvoorbeeld het organiseren van een platform, waarin deskundige ZZP’ers bijeenkwamen voor collegiale ondersteuning, ontmoeting op thema’s en samenwerking. POM fungeerde in een enkel geval ook als een rechtspersoon voor subsidieaanvragen, wat resulteerde in mooie programma’s zoals ‘Kinderen in armoede ZIEN’ en ExpEx, een programma voor ervaringsdeskundigen in de jeugdzorg.”
En we maakten ons natuurlijk sterk om meer programma’s voor uitsterven te behoeden …..
Het goede behouden
Geraldien gaat verder: “De nieuwe beleidskoers van het NJi om programma’s uit eigen keuken af te stoten, ging ons aan het hart. Een aantal bestuursleden was destijds ook betrokken geweest bij de ontwikkeling en implementatie van deze programma’s zoals een drietal cursussen voor ouders met kinderen in verschillende leeftijdsfasen: Opvoeden & Zo, Peuter in Zicht en Omgaan met pubers. We gingen in beraad over een mogelijk eigenaarschap van dit cursusaanbod. We hadden gemerkt dat er in de praktijk nog vraag naar was, maar wilden dat wel graag onderbouwd zien.”
De volgende stap was om het Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool Amsterdam in te schakelen om het bestaansrecht van dit cursusaanbod te onderzoeken. Een groot aantal cursusleiders en andere betrokkenen is gevraagd naar hun bevindingen met de opzet, inhoud en uitvoering van de drie oudercursussen en om waar nodig ook verbeterpunten te benoemen. “Het onderzoek leverde veel enthousiaste reacties op en goede respons vanuit de praktijk,” vervolgt Hanneke. “Het bleek dat de cursussen op verschillende plekken in het land nog steeds tot tevredenheid van ouders en professionals werden uitgevoerd en dus in een behoefte voorzagen. Wel was er vraag naar actualisering van de inhoud en bewezen effectiviteit.” Gesterkt door de uitkomsten van het onderzoek, durfde POM het eigenaarschap op zich te nemen en gingen we voortvarend aan de slag met de gedane aanbevelingen. Onder andere via ons netwerk en door middel van de resultaten van het onderzoek en de eerste activiteiten, vonden we medestanders(die boden zich soms ook spontaan aan) en financiële middelen voor de verdere uitwerking van de plannen.
Klus geklaard
Inmiddels zijn alle drie de cursussen geactualiseerd en in een eigentijds jasje gestoken met behoud van de onderdelen die al goed werkten. Een en ander was mogelijk dankzij de extra inzet van een aantal bestuursleden, het inhuren van externe deskundigen en de nodige financiële steun[2]. De cursus Omgaan met pubers is inmiddels als goed onderbouwde interventie opgenomen in de databank effectieve jeugdinterventies van het NJi. De oudercursussen Opvoeden & Zo en Peuter in Zicht zijn in de vernieuwde versie onder voorbehoud geaccepteerd en zullen naar verwachting met enkele aanpassingen ook dit jaar nog worden goedgekeurd.
Eenzelfde traject is in gang gezet voor Spel aan Huis. De uitvoering en het bereik van het programma wordt momenteel geëvalueerd en de methodiekbeschrijving vernieuwd voor de herbeoordeling van de databank.
Aandacht voor groepswerk
Aan Geraldien de eer om het laatste wapenfeit te vertellen: “In de praktijk bleek dat niet alle beroepskrachten voldoende waren toegerust voor het werken met groepen ouders, terwijl dat essentieel is voor de effectiviteit van oudercursussen. Daarom is in samenwerking met twee betrokken organisaties uit het werkveld[3] de basistraining ‘Pedagogische Oudercursussen’ ontwikkeld. Deze training kan in company worden uitgevoerd en professionals kunnen er accreditatiepunten[4] voor krijgen. De training richt zich op belangrijke onderdelen en vaardigheden voor cursusleiders die in alle drie de oudercursussen aan bod komen. Zo bieden we een compleet pakket voor preventieve opvoedingsondersteuning aan de uitvoerende professionals. Er hebben inmiddels ca. 12 trainingen plaatsgevonden met een positieve evaluatie van de deelnemende professionals op inhoud en uitvoering.”
Tevreden terugblik
Als afsluiting wil Machteld graag kwijt hoe blij ze is dat Preventief op Maat bestaat. “We hebben de afgelopen jaren een mooie club met betrokken mensen bijeen gebracht; allemaal met hun eigen expertise. We vullen elkaar aan en hebben in een goede sfeer samen heel veel werk verzet. Het belang van preventie verbindt ons. Op een bescheiden niveau hebben we een bijdrage geleverd aan de instandhouding en professionalisering van het aanbod. We bevorderen een positief opvoedingsklimaat, rusten ouders beter toe op hun opvoedtaken en geven hen een steuntje in de rug. Ik durf te beweren dat we ouders een beetje gelukkiger hebben kunnen maken.”
[1] Comité van Aanbeveling: Annemarie van Kooij, Geraldien Blokland, Ina Bakker, Hans Janssen, Hans Bellaart, Nicolle Verstraeten, Wilna van den Heuvel en Henk Dries.
[2] De actualisatie van de cursussen was mogelijk dankzij de financiële bijdragen van de Stichting Lezen (Peuter in Zicht); de gemeente Rotterdam (Omgaan met Pubers) en Stichting AanZet uit Vlaardingen (Opvoeden & Zo)
[3] Van Veldhuizen Stichting Rotterdam en Stichting Aanzet Vlaardingen
[4] Kwaliteitsregisters Jeugd (SKJ) en Verpleegkundigen & Verzorgenden (V&VN).